رله ضربه ای چیست؟

با پیشرفت تکنولوژی و گسترش استفاده از محصولات صنایع الکترونیک ، بازار مدارهای الکتریکی و به دنبال آن المان های مدارها گرم شده است. از سری عناصر پر کاربرد در مدارها رله ها می باشند. رله عنصری در مدار الکتریکی است که عملکرد المان ها و تجهیزات الکتریکی را با صدور فرمان باز و بسته شدن ، تحت نظارت و کنترل قرار     می دهد.

رله ها بر اساس نوع وظیفه و عملکرد به انواع گوناگونی مانند رله های فرکانسی ، حرارتی ، تفاضلی ، ضربه ای و… تقسیم بندی می شوند.

در این میان رله های ضربه ای در طیف وسیعی از صنعت مورد استفاده قرار می گیرند که از این رله ها جهت کنترل و محافظت از دستگاه های الکترونیکی استفاده می شود.

رله ضربه ای با به کارگیری یک سیگنال ورودی ، سیگنال خروجی را تغییر می دهد. این رله این قابلیت را دارد که تا زمان اعمال دوباره ی سیگنال به رله ، حالت خود را حفظ کند. رله ضربه ای با داشتن توانایی حفظ حالت کاربرد گسترده ای را به خود اختصاص داده و همچنین این رله قابلیت استفاده برای مصارفی با انرژی محدود را هم دارد.

جهت استفاده بهینه از رله ضربه ای ، داشتن اطلاعات در زمینه ی مشخصات ، عملکرد ، نصب و راه اندازی این رله بسیار ضروری است. در ادامه رله های ضربه ای را به طور کامل بررسی می کنیم.

رله ضربه ای چیست؟

رله ضربه ای که به رله حافظه دار هم معروف است ، یک نوع رله ی الکترومغناطیسی دارای خودنگهدار داخلی است که با یک بار تحریک بوبین آن با اعمال یک سیگنال الکتریکی ، مدار در وضعیت فعال یا غیر فعال قرار گرفته و تا زمان تحریک دوباره حتی اگر منبع تغذیه قطع شود ، در همان وضعیت باقی می ماند. در صورت تحریک      دوباره ی بوبین ، رله تغییر وضعیت می دهد. به طور کلی تحریک رله ضربه ای به صورت پالسی است که با هر بار تغییر و یا اعمال سیگنال ، تغییر وضعیت می دهد.

این رله به دلیل کارا و مفید بودن برای بعضی از سیستم های کنترلی و صرفه جویی در مصرف انرژی ، در صنعت الکترونیک کاربرد گسترده ای دارد.

همچنین رله ضربه با مصرف پایین انرژی قابلیت آن را دارد که در دستگاه هایی با انرژی محدود مانند باطری های دستگاه های قابل حمل ، مورد استفاده قرار گیرد.

نحوه عملکرد رله ضربه ای

معمولا این رله ها با سیم پیچ ساخته شده اند که این سیم پیچ در قسمت مدار فرمان قرار گرفته و بخش بزرگی از رله را تشکیل می دهد و جهت ایجاد وضعیت فعال و غیر فعال به کار می رود. یک اهرم جهت ایجاد تغییرات نیز در بالای آن قرار دارد که بعد از اتصال ولتاژ ، به طرف هسته کشیده می شود.

از اساس رله های ضربه بر اساس سیگنال ضربه کار می کنند. هنگامی که سیگنال اعمال می شود ، جریان الکتریکی از طریق پیچ های  الکترومغناطیسی رد شده و با تولید میدان مغناطیسی موجب جذب یا دفع قطب های رله و در نتیجه باعث         قرار گیری رله در وضعیت فعال یا غیر فعال می شود. با تحریک مجدد بوبین خروجی در هر حالتی که باشد ، معکوس شده و تغییر وضعیت می دهد. لازم به ذکر است که بوبین این نوع رله منحصرا برای کار با پالس های ضربه ای است.

استفاده از رله ضربه ای نسبت به سایر المان های هم حوزه ، مقرون به صرفه است.

انواع رله ضربه ای

در یک تقسیم بندی کلی  این رله ها را در دو دسته ی AC  و DC می توان دسته بندی کرد. با این حال رله های ضربه ای بر اساس ولتاژ ورودی و نوع سیگنال الکتریکی نیز به دسته های مختلفی تقسیم بندی می شود.

گفتنی است که کاربرد و ولتاژ ورودی در انتخاب نوع رله تاثیر به سزایی دارند.

در ادامه دسته بندی رله ها را به تفصیل بررسی می کنیم.

رله ضربه ای فیندر مدل 202390120000

• رله ضربه AC

این رله جهت کنترل المان ها و وسایلی مانند لامپ ها و… طراحی شده که در مدارهایی با سیگنال الکتریکی AC کار می کند.

• رله ضربه DC

این رله که جهت کار با سیگنال الکتریکی DC  مورد استفاده قرار می گیرد ، بیشترین کاربرد را در سیستم های الکترونیکی دارد.

• رله ضربه پلاریته دار

رله ضربه پلاریته دار با جذب یا دفع قطب های مغناطیسی کنترل شده و کاربرد اصلی آن در اتصال به باطری و کنترل سیستم های خنک کننده است.

• رله ضربه فولادی

رله ضربه فولادی با استفاده از یک قطب فولادی و یک قطب مغناطیسی ، در زمینه ی تحریک موتورها و سیستم های خنک کننده ،کاربرد وسیعی دارد.

• رله ضربه الکترونیکی

جهت کنترل تجهیزاتی مانند LED و یا صفحه نمایش LCD ها از رله ضربه الکترونیک که به کمک دیود ها ، ترانزیستور ها و یا IC فعالیت می کند ، استفاده می شود.

• رله ضربه دو قطبی

رله های ضربه دو قطبی همان طور که از نامشان پیداست ، دارای دو قطب می باشند که جهت کنترل دو دستگاه مستقل از این رله استفاده می شود.

رله های ضربه ای از نظر رنج ولتاژ و کنتاکت های رله نیز به گروه های مختلفی تقسیم بندی می شوند:

• از نظر رنج ولتاژ ، رله ضربه ای دامنه ولتاژی 12 و 24 و 48 و 110 ولت را برای جریان های DC و  دامنه ی 110 و 120 و 220 و 230 و 240 را برای جریان های AC دارد.
• همچنین رله های ضربه ای می توانند یک یا چند کنتاکت داشته باشند.

کاربرد های رله ضربه ای

رله ضربه ای به دلیل داشتن دو حالت فعال و غیر فعال یا خاموش و روشن و همچنین قابلیت حفظ این حالت ها برای مدت طولانی ، به عنوان یک عنصر کنترلی کاربرد های زیادی در صنعت مانند خودروها ، تجهیزات شبکه ، دستگاه ها و تجهیزات الکترونیکی  و … دارد.

شایان ذکر است این رله با وجود قابلیت های زیادی که دارد ، نسبت به سایر رله ها هزینه پایینی دارد.

از سری کاربرد های رله ضربه ای در صنایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خودروها

در خودرو ها جهت کنترل زیر مجموعه های سیستم خودرو مانند سیستم صوتی ، سیستم روشنایی و … از این رله استفاده می شود.

• سیستم های خانگی

در لوازم های خانگی مانند لوازم آشپزخانه و ماشین لباسشویی و … نیز رله ضربه ای بسیار مورد استفاده قرار گرفته است.

• خنک کننده ها

از رله ضربه ای جهت کنترل حرارت در خنک کننده ها استفاده می شود.

• سیستم های کنترلی

از این عنصر محافظتی جهت کنترل خاموش و روشن کردن دستگاه ها و تجهیزات سیستم های کنترلی استفاده می شود.

• سیستم های امنیتی

رله ضربه ای در این سیستم ها در تجهیزاتی مانند دزدگیر ها تعبیه شده است.

• سیستم های آلارم

این رله های کنترلی در صنعت سیستم های هشدار نیز کاربرد گسترده ای دارند.

• مدار های روشنایی

کاربرد گسترده رله ضربه در سیستم های روشنایی است. این رله ها با داشتن قابلیت روشن و خاموش کردن خودکار مصرف کننده ، در این زمینه بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.

رله های ضربه ای در مواردی که نیاز به روشن و خاموش کردن مصرف کننده در چند نقطه است جایگزین مناسبی برای کلید صلیبی هستند و با داشتن قابلیت اتصال به بارهای مقاومتی (مانند لامپ هالوژنی) و سلفی ( مانند لامپ های فلوئورسنت) توجه های زیادی را به خود جلب کرده اند.

بر خلاف تایمر ها که بعد از مدتی به طور خودکار تغییر حالت می دهند ، رله ضربه ای برای تغییر حالت نیاز به اعمال تغییر از سمت کاربر دارد. برای مثال در راه پله ها با استفاده از این رله می توان در طبقه اول لامپ ها را روشن کرد و در طبقه سوم آنها را تنها با فشردن یک کلید خاموش کرد.

یا با فشردن یک کلید به کمک رله ضربه ای می توان تمامی لامپ ها و سیستم های روشنایی یک سالن ، خانه و یا دفتر کاری را روشن یا خاموش کرد.

در سالن های تولیدی یا انبار های بزرگ نیز که به دلیل وسعت مکان دسترسی سریع به یک کلید جهت روشن کردن لامپ ها امکان پذیر نیست ، با استفاده از رله ضربه ای و چند کلید امکان تغییر وضعیت از خاموش به روشن یا بر عکس ایجاد می شود.

با توجه به کاربرد گسترده ی رله های ضربه ای در سیستم های روشنایی ، ذکر می کنیم که برای بستن مداری ساده که قابلیت این را داشته باشد که با چند کلید و در چند نقطه بتوان لامپ ها را خاموش یا روشن کرد تنها به یک رله ضربه ای و تعدادی کلید و لامپ (بسته به نیاز) نیاز است.

رله ضربه ای و کنتاکتور شباهت ها و تفاوت ها….

رله های ضربه ای شاید عملکردی تقریبا مشابه کنتاکتورها داشته باشند اما جریان مجاز عبوری در آنها بسیار متفاوت از جریان مجاز عبوری از کنتاکتورها است و هم چنین رله های ضربه ای عملکرد بی سروصداتری دارند.

تفاوت در عملکرد رله ضربه ای و کنتاکتور هم در این است که با فشردن شستی لحظه ای در کنتاکتور و رها کردن آن ، کنتاکتور فعال و غیرفعال می شود اما رله  ضربه ای بعد از تغییر در پی تحریک لحظه ای ، برای غیر فعال شدن نیاز به تحریک مجدد دارد.